Co roku zazwyczaj w czerwcu zapraszamy do Krakowa na jednodniowe sympozjum poświęcone wybranym zagadnieniom ontologicznym.
2021
Sympozjum Identyczność. Perspektywa historyczna i systematyczna odbędzie się w piątek 26 lutego 2021 roku w godzinach 10.00-17.00 na platoformie MS Teams (kod szybkiego dostępu: rpec78a).
10.00-10.30 Martyna Koszkało, Zasada jednostkowienia a zasada identyczności. Od Arystotelesa do Jana Dunsa Szkota
10.30-11.00 Jan Kiełbasa, Czy jedność formy substancjalnej jest warunkiem tożsamości człowieka? Średniowieczne konfrontacje
11.00-11.30 Dyskusja
11.30-12.00 Jadwiga Guerrero van der Meijden, Czy osoba jest egzemplarzem danego typu? Jednostkowość numeryczna osób i rzeczy w myśli Edyty Stein
12.00-12.30 Paweł Rojek, Trójca Święta i problem identyczności
12.30-13.00 Dyskusja
14.00-14.30 Tomasz Bigaj, O identyczności cząstek elementarnych
14.30-15.00 Błażej Skrzypulec, Percepcja braku a brak percepcji
15.00-15.30 Dyskusja
15.30-16.00 Andrzej Rygalski, Tożsamość a paradoks Perzanowskiego
16.00-16.30 Sebastian T. Kołodziejczyk, Identyczność transcendentalna i kategorialna: między konstytucją a deskrypcją
16.30-17.00 Dyskusja i zakończenie
Martyna Koszkało
Zasada jednostkowienia a zasada identyczności. Od Arystotelesa do Jana Dunsa Szkota.
W referacie zostaną przedstawione związki między pojęciem indywidualności i pojęciem identyczności w koncepcjach filozoficznych wybranych autorów starożytnych i średniowiecznych (Arystoteles, Boecjusz, Bonawentura, Tomasz z Akwinu, Jan Duns Szkot). Przy założeniu, że: 1) istnieją indywidua, 2) mają one indywidualność - to jest pewną własność(ci), charakterystyczną(e) jedynie dla indywiduów, 3) istnieje przyczyna owej indywidualności (zasada jednostkowienia), zostaną wyeksplikowane różnice między omawianymi stanowiskami filozoficznymi w sporze o zasadę jednostkowienia. Sądzę, że pojęcie zasady jednostkowienia powinno zostać przynajmniej częściowo ujednoznacznione przez wyróżnienie: zasady numerycznego uwielokrotnienia bytów w obrębie gatunku, zasady (przyczyny) jedności, zasady zróżnicowania, zasady trwania w czasie (identyczności).
Jan Kiełbasa
Czy jedność formy substancjalnej jest warunkiem tożsamości człowieka? Średniowieczne konfrontacje
Przedmiotem wystąpienia będzie dyskusja toczona w XIII i XIV stuleciu na temat jedności bądź wielości form substancjalnych w człowieku. Z konfrontacji argumentów i kontrargumentów formułowanych przez uczestników ówczesnego sporu, zebranych w trzech dziełach z epoki (De unitate formae Idziego z Lessines, De gradu formarum Ryszarda z Mediavilla i Quaestiones ordinariae Henryka z Harclay), zostaną wyprowadzone wnioski dotyczące tego, co jest wymagane dla ukonstytuowania tożsamości człowieka. Innymi słowy, zostaną podane i w krytycznej dyskusji sprawdzone założenia i warunki konstytuowania się tożsamości człowieka na gruncie koncepcji monistycznej i pluralistycznej w kontekście średniowiecznej metafizyki form substancjalnych. Konfrontacja wybranych koncepcji będzie przeprowadzana głównie na podstawie argumentów filozoficznych (rationes logicales et philosophicae), z uwzględnieniem argumentów teologicznych (rationes theologicae) tam, gdzie zdają się mieć wyraźny wpływ na zajmowane przez uczestników sporu stanowiska.
Jadwiga Guerrero van der Meijden
Czy osoba jest egzemplarzem danego typu? Jednostkowość numeryczna osób i rzeczy w myśli Edyty Stein
Przyjmuje się, że identyczność numeryczna ma charakter zero-jedynkowy, co oznacza, że albo coś jest numerycznie tym oto albo jest numerycznie różne. Zasadę ścisłej determinacji można podważyć argumentem znanym od czasów Plutarcha jako Statek Tezeusza. W swojej krytyce Tomaszowej koncepcji principium individuationis jako materii oznaczonej, Edyta Stein uwypukla różnicę pomiędzy jednostkowością osób i jednostkowością rzeczy, argumentując, że osoby charakteryzuje wyższy stopień identyczności. W swoim wystąpieniu przedstawię jej teorię zasady jednostkowienia i omówię znaczenie silnej identyczności osobowej dla zasady ścisłej determinacji. W efekcie odpowiem na postawione w tytule pytanie czy osoby można uznawać za jednostkowe egzemplarze danego typu.
Paweł Rojek
Trójca Święta i problem identyczności
Nauka o Trójcy Świętej głosi, że jeden Bóg tym samym co Ojciec, Syn i Duch Święty, choć jednocześnie trzy osoby boskie różnią się od siebie nawzajem. W ostatnich latach Trójca stała się przedmiotem intensywnych dyskusji na gruncie metafizyki analitycznej. Chciałbym przedstawić pewne stanowiska w kwestii odróżniania osób boskich inspirowane różnymi rozwiązaniami sławnego problemu wskazanego przez Maxa Blacka. Jego nieodróżnialne żelazne kule są zresztą o wiele trudniejsze do analizy niż osoby boskie. Przedstawię prowadzące chyba do herezji stanowiska teorii substratów i teorii tropów, a także bardziej ortodoksyjną koncepcję odwołującą się do słabej nieodróżnialności w sensie Quine’a. Na koniec spróbuję naszkicować możliwe rozwiązanie opierające się na egzystencjalnej teorii jednostkowienia.
Tomasz Bigaj
O identyczności cząstek elementarnych
W referacie omówię problem identyfikacji i odróżnialności obiektów kwantowych. Zarysuję dwa podejścia do identyfikacji kwantów - "ortodoksyjne" i "heterodoksyjne" - i wynikające z nich konsekwencje dotyczące statusu metafizycznej zasady tożsamości przedmiotów nieodróżnialnych. Wspomnę również o trzech logicznych typach odróżnialności - absolutnej, relatywnej i słabej. Omówię rolę odróżnialności słabej w ortodoksyjnej koncepcji identyfikacji. W dalszej części poruszę zagadnienie identyczności diachronicznej (transtemporalnej) i kontrfaktycznej (transświatowej) w odniesieniu do cząstek.
Andrzej Rygalski
Tożsamość a paradoks Perzanowskiego
Mało znany tekst Jerzego Perzanowskiego Una caratterizzazione del monismo wraz z kontekstem, w którym powstał, wart jest przypomnienia z kilku powodów. Należący do wczesnej fazy dyskusji nad dowodem ontologicznym Gödla, przedstawia na tle przewijającej się przez całe dzieje filozofii, a skumulowanej w dyskusji Leibniza ze Spinozą, dychotomii monizm-pluralizm, teorię Gödla, wykazuje jej niesprzeczność przez podanie (monistycznego) modelu, analizuje detale rozumowania, pokazuje zalety argumentacji, ale pozwala także zrekonstruować – co prawda dość zawoalowaną, ale wyraźną – krytykę. A skoro teoria jest niesprzeczna, dowód istnienia bytu najbardziej pozytywnego formalnie poprawny, a ów najpozytywniejszy byt zgodnie z powszechną intuicją ma być przedmiotem czysto logicznym, to pojawia się paradoks: istnienie przedmiotu czysto logicznego wraz z zasadą tożsamości implikuje bowiem tezę monistyczną. Dlatego Perzanowski omawia także różne możliwości zablokowania tego paradoksu. Warto wreszcie także zwrócić uwagę na formalne podobieństwo rozumowania Perzanowskiego do innych, bardziej znanych argumentów filozoficznych.
Błażej Skrzypulec
Percepcja braku a brak percepcji
W zupełnie ciemnym pomieszczeniu nic nie widzimy. Nie widzimy również nic, co znajduje się za naszymi plecami. Choć obie te sytuacje są przypadkiem ‘niewidzenia’, wydają się być znacząco różne. W przypadku ciemnego pokoju mamy do czynienia z percepcją ciemności, która może być uznana za rodzaj wzrokowej percepcji braku. Jednakże za plecami nie mamy żadnego doświadczenia wzrokowego – to raczej brak percepcji a nie percepcja braku. Intuicyjnie wydaje się więc, że w przypadku percepcji wzrokowej percepcja braku nie jest tożsama z brakiem percepcji. Analogiczna teza jest jednak dużo bardziej kontrowersyjna w przypadku percepcji słuchowej. W szczególności może się wydawać, że doświadczenie ciszy jest po prostu identyczne z brakiem doświadczenia słuchowego. W referacie będę bronił tezy o, analogicznym do percepcji wzrokowej, braku tożsamości pomiędzy słuchową percepcją braku a brakiem percepcji słuchowej. Dokładniej, w opozycji do głównych teorii percepcji ciszy zaproponowanych przez Phillipsa, Sorensena i Soteriou, będę postulował, że doświadczenia ciszy reprezentują pustą przestrzeń.
2019
Sympozjum Teorie przedmiotu. Perspektywa historyczna i systematyczna odbędzie się w piątek 14 czerwca 2019 r. w godzinach 10.00-17.30 w Instytucie Filozofii UJ w s. 25 im. Romana Ingardena.
10.00-10.45 Dr hab. Marek Piwowarczyk, prof. KUL, Współczesny hylemorfzm analityczny a problem jedności przedmiotu
10.45-11.30 Dr Błażej Skrzypulec, IFiS PAN, Struktura przedmiotów multimodalnych
11.30-12.15 Dr Paweł Rojek, IF UJ, Nieoczekiwany powrót uniwersalistycznej teorii wiązki. W kierunku egzystencjalnej teorii jednostkowienia
12.15-13.00 Dr hab. Sebastian T. Kołodziejczyk, IF UJ, Transcendentalne vs. kategorialne pojęcie przedmiotu
13.00-14.30 Przerwa
14.30-15.15 Dr hab. Michał Głowala, UWr, Spór o złożenie formy i materii w późnej scholastyce
15.15-16.00 Dr hab. Jan Kiełbasa, prof. UJ, Esse obiectivum: być przedmiotem a być przedmiotem myśli
16.00-16.45 Dr hab. Wojciech Starzyński, IFiS PAN, Teoria przedmiotu R. Descartes'a i jej echa w myśli Brentana i Twardowskiego
16.45-17.30 Dr Andrzej Rygalski, Remanent w składzie przedmiotów Fregego
2018
Metody filozofii w perspektywie historycznej i systematycznej, 8 czerwca 2018 r.
Sympozjum odbyło się z okazji Jubileuszu 85-lecia Profesora Władysława Stróżewskiego.
prof. Władysław Stróżewski, Od ontologii do metafizyki
dr hab. Dariusz Kubok, Drogi badania – hodoi dizesios – w filozofii wczesnogreckiej
dr hab. Jan Kiełbasa, Disciplinaliter, rationabiliter, intellectualiter: średniowieczny dyskurs o metodach nauk teoretycznych
dr Andrzej Rygalski, G. Ch. Lichtenberg jako poprzednik G. Fregego. Początki filozofii analitycznej
prof. Tadeusz Szubka, Potoczny, naukowy i filozoficzny obraz świata. Metodologia filozofii w świetle idei Wilfrida Sellarsa
prof. Tomasz Placek, O przyczynowości w świetle indeterministycznym i z modalnymi korelacjami
dr hab. Sebastian Tomasz Kołodziejczyk, Intuicja filozoficzna: od stereotypu do ekspertyzy
dr Paweł Rojek, W kierunku jednolitej teorii zobowiązania ontologicznego i uprawdziwiania
2017
Metafizyczne zobowiązania teorii w ujęciu historycznym i systematycznym, 9 czerwca 2017 r.
prof. dr hab. Paweł Kawalec (KUL), Ontologiczne założenia wnioskowań mieszanych w nauce
dr Błażej Skrzypulec (IFiS PAN), Wzrokowe przedmioty i słuchowe zdarzenia. Założenia modeli psychologicznych a koncepcje tożsamości diachronicznej
dr Paweł Rojek (IF UJ), Własności i predykaty
mgr Andrzej Bułeczka (University of Amsterdam), Zobowiązania ontologiczne semantyki Ockhama: metaontologia Quine'a vs Meinonga
prof. dr hab. Jacek Wojtysiak (KUL), Ontologiczne zobowiązania teorii metafizycznej
dr hab. Jan Kiełbasa (IF UJ), Aksjomaty boecjańskie i ich interpretacje w średniowiecznych komentarzach
dr Andrzej Rygalski (IF UJ), Zobowiązania ontologiczne w koncepcji Gottloba Fregego
mgr Jadwiga Guerrero van der Meijden (IF UJ), Czy badanie historii intelektualnej zobowiązuje ontologicznie? O założeniach historii idei
2016
Uniwersalia a transcendentalia. Perspektywa historyczna i systematyczna, 3 czerwca 2016 r.
Prof. Arkadiusz Chrudzimski (Instytut Filozofii, USz), Konceptualistyczna teoria transcendentaliów
Dr Paweł Rojek (Wydział Filozoficzny UPJPII, Kraków), Barbarzyńca w ogrodzie. Próba analitycznego odczytania scholastycznej teorii relacji
Dr Krzysztof Posłajko (Instytut Filozofii UJ), Nominalizm i rodzaje naturalne
Dr hab. Sebastian T. Kołodziejczyk (Instytut Filozofii UJ), Uniwersalia a transcendentalia. Deskrypcja, reprezentacja, konstytucja
Dr Tomasz Tiuryn (Instytut Filozofii UW), Problem uniwersaliów w filozofii starożytnej: nurt arystotelesowski
Prof. Marcin Karas (Instytut Filozofii UJ), Między realizmem a nominalizmem Stanowisko Ockhama w sporze o uniwersalia
Dr Andrzej Rygalski (Instytut Filozofii UJ), Koncepcja Fregego z punktu widzenia sporu o uniwersalia
Dr hab. Jan Kiełbasa (Instytut Filozofii UJ), Transcendentalny status dobra w "Summa de bono" Filipa Kanclerza - inspiracje, innowacje, aporie
2015
Wola, wybór i działanie w ujęciu historycznym i systematycznym, 13 czerwca 2015 r.
Prof. Agnieszka Kijewska, Boecjuszowa koncepcja wolności
Dr hab. Jan Kiełbasa, Czy wolna wola jest dowolna? Kontrowersje wokół wolnego osądu (liberum iudicium) i wolnego wyboru (liberum arbitrium) na gruncie średniowiecznej antropologii
Mgr Karol Wilczyński, Al-Kindī – pierwszy filozof Arabów i nowe pojęcie woli
Prof. Katarzyna Paprzycka, Kauzalność czy odpowiedzialność sprawcza?
Dr hab. Andrzej J. Nowak, Racjonalność postępowania w świetle Peirce’owskiej koncepcji absolutnego przypadku
Dr hab. Sebastian T. Kołodziejczyk, Strategie konceptualizacji doświadczenia wolicjonalnego