Rusza pierwsza seria Wykładów Otwartych na których pracownicy IF UJ będą przedstawiać wybrane zagadnienia filozoficzne. Projekt skierowany jest przede wszystkim do naszych studentów i doktorantów, ale także do wszystkich zainteresowanych osób. Wykłady odbywają się w piątki o godzinie 17.00 w s. 13 w Collegium Broscianum, ul. Grodzka 52. Nagrania z Wykładów dostępne są na kanale YouTube Instytutu Filozofii UJ -- odnośniki poniżej. Projekt sfinansowany z dotacji projakościowej Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego
dr Krzysztof Posłajko, Czy nieredukcyjny fizykalizm rozwiązuje problem umysł ciało?, 26 kwietnia 2019 r.
Celem mojego wykładu będzie przedstawienie nieredukcyjnego fizykalizmu – prawdopodobnie najpopularniejszego we współczesnej analitycznej metafizyce umysłu do problemu umysł ciało. Na wstępie zarysuje czym jest fizykalizm ogólnie oraz jakie są motywacje dla których wielu teoretyków preferuje fizykalizm nad dualizm. Następnie wskażę na rację które skłoniły filozofów do porzucenia redukcyjnych wersji fizykalizmu i przyjęcia wersji nieredukcyjnej: skupię się tu głównie na zagadnieniu wielorakiej realizacji i jej związkach z zagadnieniami umysłów zwierząt nieludzkich oraz sztucznej inteligencji. W centralnej części wykładu przedstawię wizję umysłu jaka kryje się za nieredukcyjnym fizykalizmem i związki tej wizji z tzw. metaforą komputerową. W ostatniej zaś części przedstawię wybrane punkty krytyki omawianego stanowiska
Bibliografia: Davidson D., Zdarzenia mentalne, [w:] Eseje o prawdzie, języku i umyśle, red. B. Stanosz, tłum. T. Baszniak, PWN, Warszawa 1992, s. 163–193; Fodor J., Nauki szczegółowe (albo: niejednorodność nauki jako hipoteza robocza), przeł. M. Gokieli, w: Analityczna metafizyka umysłu, pod. red. M. Miłkowskiego i R. Poczobuta, Warszawa 2008, s. 56-75; Kim J., Mit nieredukcyjnego fizykalizmu, [w:] Analityczna metafizyka umysłu, red. M. Miłkowski, R. Poczobut. Warszawa 2008, s. 83-88; Polger T. W, Natural Minds, Bradford 2004.
dr hab. Krzysztof Guczalski, Skąd się biorą emocje w muzyce?, 17 maja 2019 r.
Istnienie bliskiego związku pomiędzy muzyką a emocjami należy do najstarszych i naj-bardziej trwałych przeświadczeń na temat muzyki – wydaje się ono wręcz ponadkulturowym uniwersalium muzycznym. Nie tak łatwo jednak udzielić odpowiedzi na pytanie o podstawy tego związku. Dwa możliwe poglądy na ten temat mają swe źródło – podobnie jak tak wiele innych przekonań w naszej kulturze – odpowiednio w pismach Platona i Arystotelesa. Według pierwszego poglądu muzyka wiąże się z emocjami dzięki podobieństwu jej struktur melodycznych, rytmicznych, dynamicznych i innych do naturalnej, zewnętrznej ekspresji emocji w intonacji głosu, postawie ciała, gestykulacji, mimice itp. Pogląd ten – zasugerowany przez Platona – nazwać można paradygmatem zewnętrzności. Natomiast zgodnie z sugestią Arystotelesa muzyka miałaby być podobna do samych emocji, a nie do jakichkolwiek zewnętrznych ich przejawów, co z kolei można by nazwać paradygmatem wewnętrzności. W dziejach refleksji nad muzyką do czasów dzisiejszych te dwa poglądy na przemian zyskiwały uznanie i zapewniały sobie dominację, co zostanie zaprezentowane w historycznej części wykładu. W celu unaocznienia sugerowanego wyżej związku pomiędzy muzyką a emocjami zostaną zaprezentowane odpowiednie przykłady muzyczne (Bach, Mozart). Następnie rozważony zostanie wzajemny stosunek pomiędzy dwoma paradygmatami oraz relatywne wady i zalety każdego z nich. Tłumaczą one po części stałą obecność obu poglądów w dziejach oraz ich związek z ogólnym kontekstem filozoficznym i kulturowym poszczególnych epok.
Bibliografia: Platon, Państwo, przeł. W. Witwicki, ks. III, VII; Platon, Prawa, przeł. Maria Maykowska, ks. II, III, VII; Arystoteles, Polityka, przeł. Ludwik Piotrowicz, ks. VIII; Schopenhauer A., Świat jako wola i przedstawienie, przeł. J. Garewicz, Warszawa: PWN 1994-1995, t. I: § 52, t. II: rozdz. 39; Hanslick E., O pięknie w muzyce, przeł. S. Niewiadomski, Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta, 1903; Langer S. K., Nowy sens filozofii, przeł. A. Bogucka, Warszawa: PIW, 1976, rozdz. VIII: O znaczeniu w muzyce; Lissa Z., Czy muzyka jest sztuką asemantyczną?, „Kwartalnik Muzyczny” 1949, tom 7, nr 25; Beardsley M., Aesthetics: Problems in the Philosophy of Criticism, New York: Harcourt, 1958, rozdz. VII: “The Meaning of Music”; Kivy P., The Corded Shell: Reflections on Musical Expression, Princeton: Princeton University Press, 1980.
dr Paweł Rojek, Kwadrat ontologiczny, 24 maja 2019 r.
Na samym początku Kategorii Arystotelesa, w II rozdziale, pojawia się ciekawa klasyfikacja bytów. Arystoteles dzieli wszystko co jest z jednej strony na to, co orzekane i na to, co nie orzekane, a z drugiej zaś strony na to, co jest w czymś i na to, co nie jest w czymś. Od stuleci fragment ten budzi wielkie zainteresowanie komentatorów, któzy skłonni są opartywać go prostym schematem, zwany dziś kwadratem ontologicznym. W swoim wykładzie przedstawiam klasyfikację Arystotelesa, jej najważniejsze interpretacje i współczesne rozwinięcia. Jest to, jak sądzę, znakomity wstęp do podstawowych zagadnień ontologii.
Bibliografia: Angelelli I., Studies on Gottlob Frege and Traditional Philosophy, Dordrecht: D. Reidel 1967; Arystoteles, Kategorie, rozdz. I–V; Augustyn św., Wyznania, ks. IV; Chrudzimski A., Realistyczne teorie uniwersaliów, [w:] S. T. Kołodziejczyk (red.), Przewodnik po metafizyce, Kraków: WAM 2011, s. 127-159; Lowe E. J., The Four Category Ontology: A Metaphysical Foundation for Natural Science, Oxford: Oxford University Press 2006; Luc J., Odpowiedź Lowe’a na argument Ramseya przeciwko rozróżnieniu uniwersalia–indywidua, „Argument” 2016, nr 6/1, 223-238; Rojek P., Tropy i uniwersalia. Badanie ontologiczne, Warszawa: Semper 2019; Schneider L., The Logic of the Ontological Square, „Studia Logica” 2009, vol. 91, s. 25–51; Schneider L., Revisiting the Ontological Square, [w:] A. Galton, R. Mizoguchi (red.), Proceeding of the 2010 conference on Formal Ontology in Information Systems, Amsterdam: IOS Press 2010, s. 73-86.
dr Radosław Strzelecki, Heideggerowska czasowość pierwotna jako źródło etyczności, 31 maja 2019 r.
Wykład ma na celu ekspozycję etycznego znaczenia koncepcji czasowości pierwotnej w myśli Martina Heideggera. Wbrew tradycji metafizycznej, operującej wykładnią czasu w perspektywie uprzedniego, niesproblematyzowanego rozumienia bycia, Heidegger stawia tezę, wedle której to bycie rozumiemy na gruncie czasu. Czasowość odsłania się tu w charakterze podstawowego egzystencjalnego określenia bycia człowieka, a czas znany metafizyce – czas jako narzędzie – stanowi jedynie pochodną owej pierwotnej czasowości. Tak rozumiana czasowość źródłowa umożliwia człowiekowi doświadczenie własnej skończoności i rozumienie jego bycia jako bycia ku możliwościom. W ten sposób sama wolność człowieka odnajduje swoją podstawę w czasowości, co należy ukazać zwłaszcza poprzez doświadczenie domagania się działania ze strony kairosowej chwili (w okamgnieniu). Wolność ta kulminuje w podejmowaniu własnych możliwości bycia i „w sprostaniu temu, że nie wybraliśmy innych i że wybrać ich nie możemy”. Wykład dopełni zatem analiza związku skończoności ludzkiej z egzystencjalną winą.
Bibliografia: Heidegger M., Bycie i czas, tłum. B. Baran, Warszawa 1994; Heidegger M., Die Grundbegriffe der Metaphysik. Welt – Endlichkeit – Einsamkeit, Frankfurt am Main 1983; Heidegger M., Grundbegriffe der Aristotelischen Philosophie, Frankfurt am Main 2002; Heidegger M., Podstawowe problemy fenomenologii, tłum. B. Baran, Warszawa 2009; Heidegger M., Pojęcie czasu, tłum. J. Mizera, „Principia” 1998, t. XX.
Sidey Myoo (prof. dr hab. Michał Ostrowicki), Światy wirtualne jako rodzaj rzeczywistości, 7 czerwca 2019 r.
Rzeczywistość wirtualna w coraz większym stopniu rozwija się i rozprzestrzenia, stając się coraz bardziej nieodłączną sferą ludzkiej aktywności. Istnieje coraz więcej tego typu sytuacji, w których rzeczywistość wirtualna jest nawet nieodzowną do tego, by człowiek mógł podejmować pewne, codzienne działania. Dzięki swojej atrakcyjności, tkwiącemu w niej potencjałowi, ale też i zagrożeniom wynikającym z przyzwyczajenia do przebywania w niej, rzeczywistość wirtualna może nawet niekiedy konkurować ze światem fizycznym. Podczas wykładu rzeczywistość wirtualna zostanie zaprezentowana jako rodzaj rzeczywistości, która odnajdywana codziennie na wyświetlaczach komputerów i smartfonów, angażuje zawodowo, zwyczajowo lub jako rozrywka.
Bibliografia: A. Chalmers, E. Zányi, Real Virtuality: emerging technology for virtually recreating reality, "Becta" 2009; D. J. Chalmers, The Virtual and the Real, „Disputatio” 2017, t. 9, nr 46; W. Cooper, Rzeczywistość wirtualna i metafizyka podmiotowości, wspólnoty oraz natury, „Sztuka i Filozofia” 2012, nr 41; M. Heim, Essence of VR, New York: Oxford University Press 1993; M. Krueger, Artificial Reality II, Reading, Massachusetts: Addison-Wesley Publishing Company 1991; S. M. LaValle, Virtual Reality, Cambridge: Cambridge University Press 2017; Sidey Myoo, Ontoelektronika, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2013; Sidey Myoo, Philosophy of the Web, “The American Philosophical Association – APA Newsletters” 2013, t. 12, nr 2; S. Turkle, Life on the screen: Identity in the Age of the Internet, New York: Simon & Schuster 1995.