Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Instytucje jako podmioty przekonań

Projekt badawczy finansowany przez Narodowe Centrum Nauki

Konkurs: OPUS 21

Lata trwania: 2022-2025

Kierownik projektu: dr hab. Krzysztof Posłajko

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

W języku naturalnym często spotykamy się z wypowiedziami w których przypisujemy stany mentalne bytom ponadjednostkowym: dowiadujemy się np., że „Google sądzi że oprogramowanie open source jest dobre”, albo że rynki obawiają się następnych wyborów. Takie wypowiedzi występują również w języku prawniczym, gdzie często mówi się o opiniach i intencjach sądów, przedsiębiorstw lub parlamentów. W bardziej teoretycznych kontekstach wielu ludzi zastanawiało się czy korporacje itp. mogą być naprawdę odpowiedzialne za swoje działania i czy oznacza to że można je uważać za autentyczne podmioty działające.
Pytanie filozoficzne, jakie pojawia się w tym kontekście jest takie, czy te zdania, w których przypisujemy przekonania i podobne stany mentalne dużym, zinstytucjonalizowanym grupom, takim jak korporacje, sądy itd. mogą być uważane za literalnie prawdziwe. Z intuicyjnego punktu widzenia, takie tezy mogą wydawać się niewiarygodne: z pre-teoretycznej perspektywy podmioty grupowe nie wydają się być rzeczami, które mogą mieć prawdziwe myśli.
Jednakże rosnąca liczba filozofów zaczęła twierdzić, że powinniśmy przyjąć stanowisko realistyczne w kwestii przekonań grupowych, to znaczy twierdzą oni, że powinniśmy traktować zdania o przekonaniach korporacji etc. jako dosłownie prawdzie i niesprowadzalne do zdań o przekonaniach konkretnych jednostek. Oznacza to, że powinniśmy myśleć o np. korporacjach jako o prawdziwych podmiotach, zdolnych do posiadania własnych myśli. Realiści często motywują swoje stanowisko przez odwołanie się do takich teorii w filozofii umysłu, które głoszą, że nie jest ważne z czego zrobiony jest dany system, gdy zastanawiamy się czy jest on zdolny do myślenia; tym co jest ważne jest to jak dany system funkcjonuje (w tym ujęciu np. komputery również mogą być zdolne do myślenia). W konsekwencji można myśleć o grupach jako całościach zdolnych do przetwarzania informacji i zdolnych do myślenia.
Celem projektu jest krytyczna analiza tych poglądów. Pierwszym celem jest zbadanie czy rzeczywiście współczesne teorie na temat natury umysłów naprawdę uzasadniają realistyczny pogląd na umysły grupowe. Po drugie, wydaje nam się ważnym zajęcie się współczesnymi poglądami na gruncie filozofii prawa, które mogą powiedzieć na co powinniśmy myśleć o statusie bytów prawnych, aby można było się zastanowić nad sensownością przypisywania myśli zinstytucjonalizowanym grupom. Trzecim celem projektu jest próba użycia niestandardowych ujęć filozoficznych do analizy wyrażeń w których mówimy o przekonaniach instytucjonalnych; na przykład takich, wedle których możemy takie wyrażenia potraktować jako użyteczne fikcje, bądź próby zmiany norm użycia pojęcia przekonania.
Najważniejszym efektem projektu ma być uzyskanie lepszego filozoficznego zrozumienia sensu wypowiedzi, w których opisujemy byty instytucjonalne tak jakby posiadały stany mentalne takie jak przekonania. Jakkolwiek nie planujemy wprost poruszać zagadnień normatywnych w trakcie projektu, to uważamy, że odpowiedzi na fundamentalne pytania o możliwość grupowych, instytucjonalnych i korporacyjnych przekonań może mieć istotne znaczenie dla debaty na temat granic odpowiedzialności podmiotów instytucjonalnych, zarówno w kontekście prawnym jak i etycznym.

1. Krzysztof Posłajko, The meta-metaphysics of group beliefs: in search of alternatives. Synthese 201, 113 (2023). https://doi.org/10.1007/s11229-023-04108-3

1. Krzysztof Posłajko, How to be fictionalist about institutional groups, Social Ontology & Collective Intentionality 2022, Wiedeń, Sierpień 2022

2. Jan Rostek, Group minds and the mark of the mental, Social Ontology & Collective Intentionality 2022, Wiedeń, Sierpień 2022

3. Jan Rostek, Reconciling group mind hypothesis with inherently phenomenal mentality, Salzburg Conference for Young Analytic Philosophy 2022, Salzburg, Wrzesień 2022

4. Krzysztof Posłajko, How to be fictionalist about institutional group minds, 6th Philosophy of Language and Mind Conference, Warszawa, Wrzesień 2022

5. Krzysztof Posłajko, Group minds and metaphysics of beliefs, The 3rd Context, Cognition and Communication Conference, Warszawa, Wrzesień 2022

6. Krzysztof Posłajko, Group minds and metaphysics of beliefs, The Nature of Belief, Warszawa, Maj 2023

7. Krzysztof Posłajko, Institutional groups are not material entities, Social Ontology 2023, Sztokholm, Sierpień 2023

8. Nathan Biebel, The Group Justification Thesis: On the Culpable Ignorance of Group Agents, Social Ontology 2023, Sztokholm, Sierpień 2023

9. Jan Rostek, Can group mind realists secure mental causation?, Social Ontology 2023, Sztokholm, Sierpień 2023

10. Krzysztof Posłajko, How to account for the error of folk psychology, Mind as Metaphor?, Budapeszt, Wrzesień 2023

Krzysztof Posłajko — kierownik projektu (strona osobista)

Nathan Biebel – post-doc

Jan Rostek — doktorant-stypendysta