Zespół badawczy projektu „Między sekularyzacją a reformą. Racjonalizm religijny końca XVII wieku i epoki Oświecenia” zaprasza na spotkanie w ramach seminarium „Enlightenment and Religion”. Na spotkaniu wykład zatytułowany „Wielka narracja Reformy” – powstanie kultury świeckiej świata zachodniego w ujęciu Charlesa Taylora wygłosi dr Damian Barnat.

Osoby zainteresowane udziałem w seminarium prosimy o zgłoszenie chęci uczestnictwa za pośrednictwem strony www projektu: https://www.religiousrationalism.com/event-info/lecture-by-damian-barnat-awf-university-in-krakow lub wysłanie zgłoszenia na adres: religious.rationalism@iphils.uj.edu.pl. Więcej informacji na temat projektu i seminarium można znaleźć na stronie: https://www.religiousrationalism.com/events. Seminarium ma charakter otwarty.

Abstrakt: Czy określenie współczesnej kultury świata zachodniego jako świeckiej jest trafne? Mając na uwadze upadek „tezy sekularyzacyjnej”, zakładającej ścisły związek między narodzinami świeckości a zanikiem wiary, a także – obserwowane w wielu społeczeństwach – zjawisko „deprywatyzacji” religii, taka diagnoza współczesności musi budzić wątpliwości. Dlaczego zatem Charles Taylor, uważany za jednego z najwybitniejszych filozofów współczesnych, twierdzi, że żyjemy w epoce świeckiej? Czy nie jest tak, że bliższy prawdy jest pogląd o nastaniu porządki postświeckiego? W moim wystąpieniu dokonam rekonstrukcji i krytycznej analizy głównych wątków zaprezentowanych przez Taylora w A Secular Age, wydanej w 2007 roku książce uchodzącej za jego opus magnum. W szczególności skupię się na wyartykułowanym przez Taylora filozoficznym wymiarze świeckości, który dotyczy „warunków wiary” (conditions of belief). Moja prezentacja składa się z trzech części. W pierwszej części przedstawię główne elementy Taylorowskiej koncepcji świeckości: przedmiot, metodę oraz rezultaty badań. Scharakteryzuję tutaj, scalające Taylorowską narrację, pojęcie „Reformy” oraz wskażę istotne etapy („osiowa rewolucja”, „odczarowanie świata”, deizm i narodziny „humanizmu wyłącznego”, autentyczność i porządek „postdurkheimowski”) w procesie formowania się współczesnych „warunków wiary”, określonych przez immanencję oraz moralno-duchowy pluralizm. W drugiej części odniosę się do niektórych głosów krytycznych skierowanych wobec koncepcji Taylora. Skupię się tutaj przede wszystkim na argumentach przedstawionych przez Iana Huntera. Podważając heurystyczną wartość podejścia Taylora, Hunter twierdzi, że stanowi ono przykład, uwikłanych ideologicznie oraz stronniczych „walczących koncepcji sekularyzacji”.  Oprócz zarzutów o charakterze ogólnym, dotyczących natury Taylorowskiej narracji, przytoczę również stanowiska, kwestionujące historyczną adekwatność niektórych aspektów analiz Taylora. Mam tutaj na myśli dokonane przez Taylora ujęcie deizmu. W tej kwestii Ian Leask zarzuca Taylorowi m.in. esencjalizm – brak rozpoznania różnorodności koncepcji deistycznych. Natomiast Winfried Schröder krytykuje Taylora za postrzeganie deizmu w sposób epifenomenalny, a więc jako jedynie fazy przejściowej między tradycyjną wiarą a oświeceniowym ateizmem. W ostatniej części prezentacji zajmę się zjawiskiem religijnej indyferencji. Postaram się pokazać, że postawa religijnej indyferencji o charakterze nierelacyjnym (adiafora) wykracza poza Taylorowską koncepcję współczesnej kultury, definiującą ją jako rozdartą między wiarą a niewiara. Chociaż więc zgadzam się zasadniczo z zaproponowanym przez Taylora podejściem, to jednak uważam, że jego koncepcja nie pozwala uchwycić specyfiki zjawiska religijnej indyferencji.

Damian Barnat – doktor nauk humanistycznych w zakresie filozofii, adiunkt w Zakładzie Filozofii i Socjologii Turystyki Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie, autor monografii Między wiarą a niewiarą: Charles Taylor o kulturze świeckiej świata zachodniego (Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2019) oraz wielu artykułów poświęconych zagadnieniu religii we współczesnej filozofii społeczno-politycznej, w szczególności problematyce sekularyzacji; redaktor tomu (wraz z Anną Tomaszewską) Oświeceniowe źródła idei sekularyzmu (Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2017).

Plakat znajduje się TU.